Bij Kwast Wijnkopers doen we er alles aan om onze wijnkennis op peil te houden, dus nodigden we Kees van Leeuwen uit om ons te onderwijzen. Samen met enkele van onze zeer geïnteresseerde klanten verdiepten we ons in de invloed van klimaatverandering op de wijnen van Bordeaux (en daarbuiten). Met een verticale proeverij van Château Clos du Clocher ervaren we bovendien zelf wat de invloed van climate change op de wijn is.

‘Ik wil alles meten’

Kees van Leeuwen is werkzaam aan de landbouwuniversiteit van Bordeaux, waar hij onderzoek doet naar de effecten van klimaatverandering op de (vooral) plaatselijke wijnbouw. De wijnwetenschapper legt ons uit hoe gevoelig de wijnstok is voor weersinvloeden. Hij heeft de temperatuurstijging in de wijngaarden van Bordeaux uitgebreid bestudeerd en minutieus in kaart gebracht, en zo is af te lezen dat er, ondanks jaarlijkse variabelen, inderdaad sprake is van opwarming; de gemiddelde temperatuur van Bordeaux is 1,7 °C gestegen. Ook het aantal heel warme dagen is gestegen, aldus de man die alles wil meten.

Opvallend genoeg is het niet minder gaan regenen in Bordeaux, in tegenstelling tot Zuid-Europese wijngebieden. Toch is het droger geworden. Dat heeft te maken met evapotranspiratie. Onderdeel van deze waterkringloop is het transpireren van de lucht dat zo voor droogte zorgt. Dus is ook de droogte toegenomen. Is dat erg? Niet echt, zegt Van Leeuwen: “De beste wijnjaren in Bordeaux zijn droge jaren. De wijnstok heeft droogtestress nodig.” Tegelijk adviseert hij ons niet blind te staren op de jaargangen. “Iedere jaargang heeft zijn eigen karakter en is interessant op zijn eigen manier.”

Effect op de wijn

De gevolgen van de toegenomen temperaturen zijn enorm. Hoe warmer, hoe eerder de verschillende fases van de levenscyclus op gang komen en hoe hoger het suikergehalte in de druif. Daar moet op ingespeeld worden.

We zien nu al dat oogstdata worden vervroegd. Van Leeuwen is een wetenschapper, al zijn informatie (dit verslag is een extreme verdunning van zijn betoog, alsof we twintig ijsblokjes aan een slokje wijn hebben toegevoegd) is onderbouwd met data. Zo toont hij dat de Bordeauxdruiven sauvignon blanc, merlot, cabernet franc en cabernet sauvignon nu veel eerder rijp zijn dan in de vorige eeuw het geval was.

Wat nu? Van Leeuwen introduceert de term ‘aromatische rijpheid’. Dit is wat hem betreft belangrijker aan het worden dan fenolische rijpheid, het begrip waarmee de rijpheid van de pitjes wordt geduid, bepalend voor het mondgevoel van de wijn. Met de aromatische rijpheid kijk je naar de typiciteit van de wijn in relatie tot het terroir. Welke geuren geeft de wijn? Weke wil je wel en welke niet in de wijn terugvinden? Dit kan het uitgangspunt vormen voor de bepaling van het oogstmoment.

“Het probleem van droogte is een rendementsprobleem, voor de kwaliteit is droogte juist goed”

KEES VAN LEEUWEN

Verschillende oplossingen

Er zijn nog zoveel meer manieren voor wijnmakers om met klimaatverandering om te gaan. Je kunt wijngaarden aanplanten op naburige locaties die voorheen minder interessant waren, op grote hoogte, of in koelere regio’s als Nederland. Of druivenstokken aanplanten die beter bestand zijn tegen het veranderde klimaat. Van Leeuwen heeft een heel groot experiment opgezet naar geschikte druiven voor de Bordeauxregio. Deze zijn beter bestand tegen de gestegen temperaturen en grotere droogte, maar hebben hetzelfde smaakprofiel als de typische Bordeauxdruiven. Uit een statistische analyse is gebleken dat een aanpassing tot 30% geen verschil oplevert in de smaak. De strenge regels waar Bordeaux beroemd om is worden nu al heel voorzichtig opengebroken om nieuwe variëteiten toe te staan.

En irrigatie? Wat Van Leeuwen betreft onnodig. “Het probleem van droogte is een rendementsprobleem, voor de kwaliteit is droogte juist geen probleem. Water is schaars en irrigatie niet erg duurzaam. We kunnen veel beter druiven aanplanten die goed tegen droogte bestand zijn – en daar zijn er zoveel van! We moeten alleen nog wel de consument een beetje opvoeden, want die blijft vragen om Merlot en Chardonnay…”

Verticale proeverij

Om de proef op de som te nemen proeven we 5 jaargangen Château Clos du Clocher – de ommuurde wijngaard ligt bij de klokkentoren, vandaar de naam – uit Pomerol: 2016, 2018, 2019, 2021 en 2022. Altijd fascinerend, een zelfde wijn proeven uit verschillende jaren. Het is de beste methode om de invloed van het weer te toetsen. De wijn bestaat uit zo’n 75% merlot en 25% cabernet franc, de druiven groeien op een bodem van klei. 2022 komt uit het warmste en droogste jaar en is inderdaad het meest geconcentreerd. 2016 wordt collectief bejubeld, van de intense kleur tot z’n strakheid. Maar nogmaals: iedere jaargang staat op zichzelf en pakt je op zijn eigen manier.